Bronckhorst werkt aan een vitale samenleving, die houvast biedt voor de toekomst

Het coalitieakkoord en ons programmaplan 2023 laten het al zien: we zijn een ambitieus college. We hebben ambities in het fysiek domein op het gebied van wonen, energietransitie, biodiversiteit, landschap en landbouw. Onze ambities in het sociaal domein richten zich op armoede, mantelzorg, vrijwilligers, onderwijs, sport en een gezonde leefomgeving.

We werken in een wereldwijde context. Er vinden verschuivingen plaats op diverse vlakken die de wereld van morgen bepalen, van klimaat tot geopolitieke vraagstukken. Dit leidt tot grote veranderingen. Zo leidt de klimaatcrisis bijvoorbeeld tot een transitie in de energiemarkt en maakt ook de landbouw op diverse terreinen ontwikkelingen door. Door de onrust in de wereld zoeken meer mensen veiligheid in ons land. Veel van deze veranderingen beïnvloeden onze eigen leefomgeving. Landelijke afspraken en provinciale uitgangspunten vertalen we in lokaal beleid. Dit alles in de context van een demissionair kabinet.

Veranderingen en onzekerheden vragen om houvast. Al onze ambities zijn onderwerpen die belangrijk zijn voor onze inwoners en hen direct raken in hun dagelijkse leven. Vaak hangen deze met elkaar samen en vraagt samenwerking tussen inwoners, maatschappelijke organisaties en gemeente. De onderwerpen vragen om een brede blik, maar ook een persoonlijke benadering. Het is onze intentie om de opgaven zo integraal mogelijk te benaderen. Met inwoners, organisaties, ondernemers en verenigingen gaan we in gesprek en bieden we houvast. Met deze begroting bepalen we onze prioriteiten in 2024 en verder. Op welke onderwerpen we van beleid naar uitwerking gaan, op welke doelen we ons met name inzetten en in welke projecten we investeren. Het doel: een sterk en leefbaar Bronckhorst met bestaanszekerheid voor onze inwoners en ondernemers.

We investeren in de samenleving

In 2023 brachten we in Bronckhorst veel nieuw beleid tot besluitvorming: de gezondheidsnota, de verlenging van het beleidskader sociaal domein, plan van aanpak GALA, uitgangspuntennotitie sport en leefbaarheid, mantelzorgbeleid, vrijwilligersbeleid en bestaanszekerheidbeleid. Vanaf 2024 brengen we dit beleid tot uitvoering. Ons doel daarbij is gezonde inwoners met een sterke sociale basis en aandacht voor elkaar en de omgeving. Binnen ons beleid hebben we extra aandacht voor kwetsbare inwoners. Er is altijd een groep die begeleiding en een veilige en prettige plek nodig heeft waar ze op hun manier mee (kunnen) doen in onze samenleving.

We blijven investeren

Al eerder besloot uw raad om ruim € 22 mln te investeren. In oktober legden we de totale Investeringsagenda aan u voor met nog eens 20 mln aan projecten. De komende jaren maken we Bronckhorst op het gebied van onderwijs, sport, bedrijventerreinen en leefbaarheid meer aantrekkelijk en toekomstbestendig. Dit lichten we verder toe bij de Investeringsagenda (3.3.3) in de Financiële begroting.

Een gezonde leefstijl stimuleren

Vanuit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) werken we aan: het terugdringen van gezondheidsachterstanden, een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten en het versterken van (de verbinding met) de sociale basis. Hierover stemmen we regionaal af en werken het lokaal uit.
In het najaar van 2022 ondertekenden partijen uit zorg, ondersteuning en welzijn het Integraal Zorgakkoord (IZA). Samen werken deze partijen toe naar innovatieve oplossingen in zorg en ondersteuning, samen met de patiënt, op de juiste plek en met de nadruk op gezondheid. Dit pakken we regionaal op.

We doen het samen

We zetten onze nieuwe participatieaanpak voort. We betrekken inwoners zoveel mogelijk bij onze besluitvorming. Zo werken we samen met onze inwoners aan de gebiedsplannen voor sport en leefbaarheid en komen op deze manier tot uitgewerkte plannen per gebied.
Om verder invulling te geven aan de energietransitie gaan we - in samenspraak met inwoners en stakeholders - door met onze dorpsenergieplannen.
Voor de uitwerking van de omgevingsprogramma’s en de daarbij behorende 'ruimteclaim', leggen we onze eigen (Bronckhorster) ruimtelijke puzzel, zodat we de juiste keuzes maken voor de verschillende gebieden.
Maar ook in regioverband ontwikkelen we gebiedsprocessen en gebiedsaanpakken. Zo geven we input aan de provincie Gelderland als het gaat om het Regio Arrangement, het Ruimtelijk Voorstel en het Vitaal Landelijk Gebied Gelderland. We werken met de 8RHK Ambassadeurs aan het Ruimtelijk Perspectief Achterhoek. En werken we samen met provincie en waterschap aan gebiedsaanpakken rondom Het Klooster en de Baakse Beek.

De juiste woning op de juiste plek

In 2024 en de jaren erna blijven we sterk inzetten op onze ambitie om nieuwe woningen te realiseren, waarvan tweederde deel in een betaalbare prijsklasse (nu tot € 355.000 volgens Rijksregels 2023). We hebben extra aandacht voor de doelgroepen met prioriteit: starters, ouderen en de zogenoemde aandachtsgroepen.
Naast het bouwen van nieuwe woningen zetten we ons in voor de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad. Naast een besparing van de kosten voor de inwoners, zetten we daarmee een belangrijke stap voor onze doelen van de energietransitie.
Samen met de Achterhoekse gemeenten spraken we de intentie uit om, ondanks het uitblijven van de Spreidingswet, vluchtelingen, statushouders of ontheemden (Oekraïners) op te vangen binnen onze gemeente. We willen structureel bijdragen aan de opvang van vluchtelingen.

Brede welvaart en Sustainable Development Goals (SDG’s)

Naast onze lokale doelen dragen we ook bij aan de Sustainable Development Goals. Deze doelen ontwikkelde de Verenigde Naties om op weg naar 2030 een groenere, eerlijkere en betere wereld te bouwen en bij te dragen aan een rechtvaardige, veilige en welvarende wereld. Per programma in hoofdstuk 2 laten we zien aan welke SDG-doelen we een bijdrage leveren.

Het beeld van onze financiën

We hebben in deze programmabegroting de beleidsvoorstellen van de perspectiefnota 2024 opgenomen. We zien geen redenen om onze plannen financieel bij te stellen. Wel zien we dat het hoofd bieden aan de problemen door inflatie, grondstoffen- en personeelsgebrek voor onze inwoners en bedrijven en voor ons als gemeente zelf belangrijk blijft.

We realiseren geen sluitende meerjarenbegroting

Door de verwachte ontwikkelingen in de financieringssystematiek van het Rijk ontstaat het zogenaamde 'ravijnjaar' in 2026 en zien we ook in 2027 een tekort. Het is onduidelijk welke handvatten het Rijk en de provincie bieden voor deze ontwikkelingen. Het afgelopen jaar koos uw raad voor de strategie om een deel te sparen en deed de aanname dat een deel dekking komt vanuit het Rijk voor 2026. Bij dit besluit was duidelijk dat zonder verdere (structurele) maatregelen de grote daling van de uitkering alsnog in 2027 in volle omvang komt. Zo lang er geen duidelijkheid is, is er sprake van een tekort. Dit lichten we in de Financiële begroting (3.3.1) nader toe. Gezien de onzekere landelijke ontwikkelingen, werken we de komende periode ook aan een 'plan B'.

De kosten van Jeugdhulp en Wmo-zorg vormen een groot risico

Een ander groot risico zijn de kosten van Jeugdhulp en Wmo-zorg. Deze kosten kennen nog steeds een stijgende lijn, met name door externe ontwikkelingen (zoals herijking tarieven en tempo transformatie). Bij het opstellen van de begroting kunnen we deze kosten nog niet doorrekenen. We verwachten dit in de 2^e tussenrapportage 2023 op te kunnen nemen. Het meerjarig effect verwerken we vervolgens in de 1^e begrotingswijziging 2024.

In 2024 zorgen we voor een sluitende begroting

In onderstaande tabel geven we u een beeld van de financiële ontwikkelingen tussen het vaststellen van de perspectiefnota en het aanbieden van deze programmabegroting. Zo ziet u bijvoorbeeld de verwerking van de 1^e tussenrapportage 2023, zoals die door uw raad in december 2022 is vastgesteld voor de planperiode 2024-2027. Ook herkent u de ontwikkelingen van de Meicirculaire waarover we u informeerden in juli 2023. De ontwikkelingen lichten we toe in de Financiële begroting (3.3.1).

+ = begrotingsoverschot; - = begrotingstekort

We maken de tekorten voor 2026 en 2027 inzichtelijk

We zoeken nu geen oplossingen voor de tekorten in 2026 en 2027 omdat we – net als vele andere gemeenten – inzichtelijk willen maken dat de verwachte middelen vanuit het Rijk niet aansluiten bij de taken die we moeten uitvoeren. Wanneer we de Perspectiefnota 2025 opstellen, hopen we hierover meer duidelijkheid te hebben. Als de middelen vanuit het Rijk uitblijven, denken we na over concrete maatregelen om de begrotingstekorten op te lossen.

De uitgaven en inkomsten in beelden

U ziet hieronder waaraan we de middelen besteden in 2024 en waar de middelen vandaan komen. De bedragen zijn x € 1.000,-.

De uitgaven en inkomsten in vogelvlucht

In onderstaand overzicht ziet u in vogelvlucht wat de inkomsten en uitgaven zijn. Deze zijn niet één op één te vergelijken met de diagrammen van hiervoor. De cijfers komen overeen, maar de indeling is gericht op de meest herkenbare inkomstenbronnen en uitgaven. Daarnaast is onder de uitgaven van Bestuur 'organisatie' opgenomen, dit is de overhead van onze gemeente.